ਜਲੰਧਰ- ਸੰਤਾਲੀਵਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਵੰਡੀ ਗਈ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲਾਮਿਸਾਲ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਵੰਡ ਆਕਾਰੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਸਰਿਆ ਵਿਰਸਾ: ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ" ਸੰਬੰਧੀ ਅੱਜ ਸਥਾਨਕ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਲੱਬ ਵਿਖੇ ਇਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪੁਸਤਕ ਰਿਲੀਜ਼ ਸਮਾਰੋਹ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਕਰਵਾਈ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵੱਸਦੇ ਲੇਖਕ ਸ. ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਅਣਦੇਖੀ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਫੈਲੀਆਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਥਾਵਾਂ, ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਦੀ ਇਕ ਡੂੰਘੀ ਅਤੇ ਭਾਵਪੂਰਨ ਪੜਚੋਲ ਹੈ, ਜੋ ਵੰਡ ਦੇ ਦਰਦਨਾਕ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪਰਦੇ ਪਿੱਛੇ ਛੁਪੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਯਾਤਰਾ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੋਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਅੱਜ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨਾਂ, ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਿਲ੍ਹਿਆ, ਅਤੇ ਭੁੱਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਕਬਰਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਵਾਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਫੁੱਲਿਤ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਧੜਕਦੇ ਦਿਲ ਸਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਵਿਆਪਕ ਖੋਜ ਅਤੇ ਦਿਲੋਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਰਾਹੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਸ. ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ, "ਮੇਰਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਵੀ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਇੱਕ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੰਡਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਾਡੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਹਨ।" ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚਲੇ ਹੋਰਨਾਂ ਤੱਥਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਦੱਸਦਿਆਂ ਉਨਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ, ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵੇਰਵਾ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਤਾ ਦੇਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਦੁਰਲੱਭਪੁਰਾਲੇਖ ਸਮਗਰੀ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖੀ ਗਈ, ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।
 ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ, ਵਿਦਵਾਨਾਂ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣਨ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਸੱਦਾ ਹੈ।
ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਸ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰੀਏ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰੀਏ ਜੋ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਵੰਡ ਦੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅੱਜ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।
ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਵਿਚਾਰਕ ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਰਾਹੀਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਫੈਲੀ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਅਣਗੌਲੇ ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਭਰਪੂਰ ਯਾਤਰਾ 'ਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਿਰਫ਼ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥਾਂ ਦਾ ਸੰਕਲਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਵੰਡ ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਦਿਲੋਂ ਯਤਨ ਹੈ।
ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਣਗਿਣਤ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ, ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਹਨ, ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭੁੱਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਤੱਕ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਡੂੰਘੀ ਖੋਜ ਨਾਲ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਤੀਤ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ।
ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਮਹੱਤਵ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਵੰਡ ਨੇ ਭਾਵੇਂ ਭੌਤਿਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਵੱਖ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਵਿਰਾਸਤ ਅੱਜ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਸਾਂਝੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਰੂਪ ਦੇਣਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣਾ ਹੈ।"
ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ, ਸਗੋਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਛੂੰਹਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਸਾਂਝੇ ਅਤੀਤ 'ਤੇ ਮੁੜ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ, ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ, ਯਾਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਅਨਮੋਲ ਸਰੋਤ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਬਹੁ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਣਗੌਲੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਰੂਪ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਸਾਂਝੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਲੋੜ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਕੀਮਤੀ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। 
ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਾਡੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕਦਮ ਹੈ।ਇਸ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉੱਭਰਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਹਾਊਸ "ਰੀਥਿੰਕ ਬੁਕਸ" ਨੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਬਤ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਰੀਥਿੰਕ ਬੁਕਸ ਦੇ ਸੰਚਾਲਕ ਡਾ. ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੱਕੀ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਂਡੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਹ ਅਨਮੋਲ ਵਿਰਾਸਤੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਕਿਤਾਬ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਰਹਿ ਗਏ ਸਾਡੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਦੀ ਹੋਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਤ ਬਾਰੇ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਉਸ ਵਿਰਾਸਤ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਡੇ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਬਾਬਤ ਸਾਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।
 ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਸਾਡੀ ਇਸ ਵਿਰਾਸਤ ਬਾਬਤ ਸੰਵਾਦਿਕ ਸਿਰਜਣਾ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮ ਸੀ, ਹੁਣ ਜਦ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਛਪ ਕੇ ਆ ਗਈ ਹੈ, ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕ ਵਰਗ, ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਸਮੇਤ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੀਆਂ ਸਿਰਮੌਰ ਦੇਸੀ-ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੰਸਥਾਵਾ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਵੱਲ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੋਣਗੇ।