ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸਰਦ ਰੁੱਤ ਦੀ ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਸਾਡੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਵਗਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸਾਡੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਸਾਲ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ੁਭ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ – ਧਨਤੇਰਸ – ਵੱਲ ਵਧਦੇ ਹਾਂ। ਕਈਆਂ ਲਈ, ਧਨਤੇਰਸ ਸਿਰਫ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਿਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਮੌਕਾ ਹੈ ਜੋ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਧਨ-ਦੌਲਤ, ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕਠਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਦਿਨ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਤਿਉਹਾਰ ਜੋ ਸਾਡੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਗਰਮੀ, ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ, ਇੱਕ ਬਿਹਤਰ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਵਾਅਦੇ ਨਾਲ ਚਮਕਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਧਨਤੇਰਸ ਦੇ ਕਈ ਪਹਲੂ

ਧਨਤੇਰਸ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਵੱਡੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸਾਡੇ ਕਈ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਾਂਗ, ਇਹ ਸਿਰਫ ਰਸਮਾਂ ਜਾਂ ਮਾਦਾ ਸਮੱਗਰੀ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਧਨਤੇਰਸ ਦਾ ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਮਤਲਬ ਹੈ, ਜੋ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਖਾਹਿਸ਼ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

"ਧਨਤੇਰਸ" ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ - "ਧਨ" ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਧਨ-ਦੌਲਤ, ਅਤੇ "ਤੇਰਸ" ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੀ ਤੇਰਾਂ ਤਾਰੀਖ। ਪਰ ਇਸ ਧਨ ਦਾ ਅਰਥ ਸਿਰਫ ਮਾਦਾ ਸਮੱਗਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਧਨਤੇਰਸ ਤੇ ਅਸੀਂ ਵਿਆਪਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਂਦੇ ਹਾਂ – ਸਿਰਫ ਪੈਸੇ ਦੀ ਸਮਰਿੱਧੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਿਹਤ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਵੀ ਜੋ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਅਮੀਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਧਨਤੇਰਸ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਜੋ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਹੈ ਉਸਦਾ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕੀ ਰੋਲ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਹਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਧਨ-ਦੌਲਤ ਅਧੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਧਨਵੰਤਰੀ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਸ਼ਨੂ ਜੀ ਦੇ ਰੂਪ ਹਨ ਅਤੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸਿਹਤ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰ ਮੰਥਨ ਦੌਰਾਨ ਭਗਵਾਨ ਧਨਵੰਤਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਘੜਾ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਹਤ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਧਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੜੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਧਾਰਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ

ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਧਨਤੇਰਸ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਕੁਝ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਸਭ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੱਲ ਸਾਂਝੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ – ਧਨ-ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਖਾਹਿਸ਼। ਇਸ ਦਿਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਘਰਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੇ ਸਵਾਗਤ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਧੂੜ ਅਤੇ ਬੇਵਿਉਸਤਾ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਤਰੀਕਾ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵੀ ਉਰਜਾ ਭਰਦੇ ਹਾਂ, ਰੰਗੋਲੀ ਨਾਲ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਸਜਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਦੀਏ ਜਲਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਜੋ ਹਨੇਰਾ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ – ਚਾਹੇ ਉਹ ਬਾਹਰਲਾ ਹਨੇਰਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਸਾਡੇ ਮਨ ਦਾ ਹਨੇਰਾ।

ਧਨਤੇਰਸ ਦੇ ਦਿਨ ਸੋਨਾ, ਚਾਂਦੀ ਜਾਂ ਕਹੀਂਕਿ ਬਰਤਨ ਖਰੀਦਣਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਸਮਰਿੱਧੀ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਹ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਲੀਅਤ ਦਾ ਪਰਤੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਅਰਦਾਸਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਮਰਿੱਧੀ ਸਾਡੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਰਹੇ ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੱਕ ਚੱਲੇ। ਬੁਰਾਈ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਦੋਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਸ ਦਿਨ ਵੱਡੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਸਿਹਤ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਪਰ ਧਨਤੇਰਸ ਸਿਰਫ ਮਾਦੀ ਧਨ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਿਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵੇ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਸੀ, ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਦਿਨ ਸਿਰਫ ਸਮਰਿੱਧੀ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਕਈ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ "ਯਮਦੀਪਦਾਨ" ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਦੀਆ ਜਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਕਾਮਨਾ ਨਾਲ ਕਿ ਸਾਡੇ ਪਿਆਰੇ ਅਕਾਲ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਚੇ ਰਹਿਣ। ਇਹ ਇੱਕ ਸਾਦਾ ਪਰ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਰਸਮ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਅਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਧਨਤੇਰਸ: ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦਾ ਮੇਲ

ਜਿਵੇਂ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਬਦਲਿਆ ਹੈ, ਧਨਤੇਰਸ ਮਨਾਉਣ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਦਲਾਅ ਆਇਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਅਜੇ ਵੀ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਜਾਂ ਚਾਂਦੀ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਹੋਰ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਮਲਕੀਅਤਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਾਇਦਾਦ, ਸ਼ੇਅਰਾਂ, ਜਾਂ ਸਿਹਤ ਬੀਮਾ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਧਨਤੇਰਸ ਦਾ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਨੁਕੂਲ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਇਸਦੀ ਆਤਮਾ ਅੱਜ ਵੀ ਵਜੂਦ ਵਿੱਚ ਹੈ।

ਹਾਲ ਦੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਧਨਤੇਰਸ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਰਿਆਵਰਣ-ਅਨੁਕੂਲ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਈ ਪਰਿਵਾਰ, ਅਤਿ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਅਤੇ ਬੇਹਦ ਪਟਾਖਿਆਂ ਨਾਲ ਕੱਚੜਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਮਝ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਹੁਣ ਮੌਸਮ ਸੰਗਰਸ਼ੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਡੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਸਬਿਆਚਾਰਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਣ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ।

ਅਤੇ ਫਿਰ, ਆਨਲਾਈਨ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਦਾ ਜੋਰ ਹੈ। ਇੱਕ ਕਲਿੱਕ ਨਾਲ, ਤੁਸੀਂ ਸੋਨੇ ਦੇ ਗਹਿਣੇ, ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਬਰਤਨ, ਜਾਂ ਹੇਕ ਤੱਕ ਨਵਾਂ ਗੈਜਿਟ ਵੀ ਖਰੀਦ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਤੇ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ। ਇਹ ਪੁਰਾਣੇ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਦਾ ਦਿਲਚਸਪ ਮਿਲਾਪ ਹੈ, ਪਰ ਜਦ ਤੱਕ ਇਸ ਕ੍ਰਿਆ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਸੱਚੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਤਦ ਤੱਕ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਦੂਸਰੇ ਪਦਰ ਤੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਧਨਤੇਰਸ ਦੀ ਅਸਲ ਮਹੱਤਤਾ

ਸੱਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ, ਚਾਹੇ ਅਸੀਂ ਧਨਤੇਰਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਵੀ ਮਨਾਈਏ, ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਅਸਲ ਮਹੱਤਤਾ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਧਨ-ਦੌਲਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੀ ਕੁਝ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਇਹ ਸਿਰਫ ਮਾਯਾ ਵਾਲਾ ਧਨ ਨਹੀਂ ਜੋ ਸਾਡੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਭਰਦਾ ਹੈ। ਸਿਹਤ, ਪਿਆਰ, ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ – ਇਹ ਉਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਅਸੀਂ ਸਚਮੁੱਚ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਧਨਤੇਰਸ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਧਨ ਦੌਲਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਸਿਰਫ ਉਹ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਪਹਲੂ ਵਿੱਚ ਅਮੀਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਸਾਲ ਧਨਤੇਰਸ ਦੇ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਮੌਕੇ 'ਤੇ, ਆਓ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਮਾਲੀ ਸਮਰਿੱਧੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਿਹਤ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਹੀ ਮੂਲ ਨੈਤਿਕਤਾਵਾਂ ਦੀ ਦਾਤ ਮੰਗੀਏ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਸੱਚਾ ਅਰਥ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰੀਏ ਤੇ ਆਪਣੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਡੀ ਅੰਦਰਲੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਕਦੇ ਮੰਦ ਨਾ ਹੋਵੇ।