ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 13 ਨਵੰਬਰ, 2024- ਅੱਜ ਮਿਤੀ 13 ਨਵੰਬਰ, 2024 ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ-ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ ਦੁਆਰਾ ਜੈਅੰਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ “ਮੁਕਤੀਬੋਧ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼” ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਵਕ਼ਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਡਾ੦ ਪੰਕਜ ਸ਼੍ਰੀਵਾਸਤਵ (ਅਕਸ਼, ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ) ਨੇ ਵਿਸ਼ਾ ਆਧਾਰਿਤ ਵਿਆਖਿਆਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।
ਡ੍ਰੋ ਪੰਕਜ ਸ਼੍ਰੀਵਾਸਤਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਕਤਿਬੋਧ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਦੇ ਸੰਵੇਦਨਾ ਦਾ ਅਦਭੁਤ ਸਾਮਜ ਹੈ। ਵੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੇ ਸਥਾਨ ਦੇ ਕਾਰਜ ਤੋਂ ਜੁੜ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੀਲਏ ਵੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੰਸਟੀਚਿਊਸ਼ਨ ਨੂੰ ਤੋੜਨੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। मुक्तिबोध कविता को शौकिया तौर पर नहीं लिखते थे बिल्कुल वेकविता से थे तो गहरे स्तर पर भाषण कि कविता लिखकर, वे एक बैठकर ऊंचे स्वर में उसकी गाया भी करती है। ਮੁਕਤਿਬੋਧ ਪਰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਤੋਂ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦੇ ਕਵਿ ਹਨ। ਇਨਹੋਂਨੇ ਕਈ ਪੌਰਾਣਿਕ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਓਂ ਦਾ ਰੂਪ ਬਣਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਖੇਤਰ ਬਹੁਤ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਿਗਿਆਨ, ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਆਦਿ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਮੁਕਤਿਬੋਧ ਅਨੁਭੂਤ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਤਾ ਕੇ ਕਵੀ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤੇ।
ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਪ੍ਰੋ. ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਮਹਿਮਾਨ ਮਹੋਦਯ ਦੇ ਭੇਂਟ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੁਕਤਿਬੋਧ, ਪਾਸ਼ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਟ ਕੁਮਾਰ ਵਰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਯਥਾਰਥ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਨ ਕਵਣੀਆਂ ਨੇ ਨ ਅਸਲ ਗੱਲ ਦੀ ਰਚਾ ਹੈ ਅਸਲ ਦੀ ਆਮਜਨ ਦੀ ਵੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਕੋਰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੁਕਤਿਬੋਧ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਖਿਆਤ ਕਵਿਤਾ ‘ਅੰਧੇਰੇ ਵਿੱਚ’ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਭਰੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਭਲੇ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਖੋਜਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਹੁਲ ਰਾਇਲ, ਮਮਤਾ ਕਾਲਰਾ, ਪਿੰਕੀ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਿਮਾਂਸ਼ੂ (ਪ੍ਰਥਮ ਸੈਸ਼ਨ), ਨੇ ਮੁਕਤਿਬੋਧ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਤੋਂ ਸਬੰਧਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨ, ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ। ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਪ੍ਰੋ੦ ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਕਤਾ ਡਾ0 ਪੰਕਜ ਸ਼੍ਰੀਵਾਸਤਵ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਭਾਗ ਤੋਂ ਪ੍ਰੋ0 ਸੁਧੀਰ ਮਹਿਰਾ, यू० बी० एस० विभाग से डॉ० कुलविंदर सिंह, शोधार्थी तथा विद्यार्थी उपस्थित हैं। ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਸਫਲ ਸੰਚਾਰ ਖੋਜਰਥੀ ਰੇਖਾ ਨੇ ਕੀਤਾ।