ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਵਿਚਾਲੇ ਤਾਜ਼ਾ ਵਿਵਾਦ – ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਸੰਕਟ ਅਤੇ ਸੰਤੁਲਿਤ ਹੱਲ ਦੀ ਲੋੜ

ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚਾਲੇ ਵਧ ਰਹੀ ਤਣਾਅ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਵਾਦ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਬੋਝ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਅਣਿਸ਼ਚਿਤਤਾ, ਆਰਥਿਕ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਣਾਅ ਦੇ ਦੋਹਰੇ ਸਟ੍ਰੈੱਸ ਵਿੱਚ ਫਸੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾਵਾਂ—ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ, ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਝਗੜੇ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਗਿਲ਼ੇ-ਸ਼ਿਕਵੇ—ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸੰਪਾਦਕੀ ਦੋਵਾਂ ਪੱਖਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਨਿਰਪੱਖ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦੇਖਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਝੌਤੇ ਅਤੇ ਵਾਸਤਵਿਕ ਹੱਲ ਵੱਲ ਵਧਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਦੋਵੇਂ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਿਹਤਰ ਬਣ ਸਕੇ।
ਇਹ ਤਣਾਅ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਦੇ ਮਿਲੇ-ਜੁਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਉਤਪੰਨ ਹੋਇਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਕੁਝ ਗਰੁੱਪਾਂ ਵੱਲੋਂ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਨੇੜੇ ਵੱਖਵਾਦੀ ਝੰਡਿਆਂ ਨਾਲ ਰੈਲੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਸਰਹੱਦੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਹਲਕੇ ਉਭਰੇ। ਦੂਜੀ ਬਾਜ਼ੂ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਸਰਹੱਦ ਉੱਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਧਾ ਦਿੱਤੇ। 
ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੇ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਦਿਨਚਰੀਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ‘ਤੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜ਼ਰੂਰ ਪਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਫ਼ਸਲ ਮੰਡੀ ਤਕ ਲਿਜਾਣ ਵਿੱਚ ਦਿੱਕਤਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਉੱਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀ ਵਰਗ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਣਹੋਣੀ ਦੇ ਡਰ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
18 ਮਾਰਚ 2025 ਨੂੰ ਹਾਲਾਤ ਹੋਰ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਗਏ, ਜਦੋਂ ਕੁਝ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਨੇ ਹੋਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹਿਮਾਚਲ ਰੋਡ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ (HRTC) ਦੀਆਂ ਬੱਸਾਂ ‘ਤੇ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੇ ਪੋਸਟਰ ਚਿਪਕਾ ਦਿੱਤੇ। ਇਹ ਕਦਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਆਇਆ, ਜਿੱਥੇ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਆਏ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਬਾਈਕਾਂ ‘ਤੇ ਲੱਗੇ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੇ ਝੰਡੇ ਹਟਾ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। 
ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮੁੱਦੇ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਦਕਿ ਹਿਮਾਚਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ-ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਹੋਈ। ਤੁਰੰਤ ਸਰਕਾਰੀ ਦਖ਼ਲ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ‘ਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਵੀ ਹਾਲਾਤ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਵਿਵਾਦ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਇਸ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੋਵੇਂ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਰਹੱਦੀ ਇਲਾਕਿਆਂ, ਜਿੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿਮਾਚਲੀ ਵਪਾਰੀ ਆਮ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੋਂਦੇ ਸਨ, ਹੁਣ ਬਾਜ਼ਾਰ ਸੁੰਝੇ-ਸੁੰਝੇ ਲੱਗ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੂਜੀ ਪਾਸੇ, ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ‘ਚ ਵੀ ਥੋੜੀ ਘਾਟ ਆਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਸਰਹੱਦ ‘ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਨੇ ਆਮ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਦਿੱਕਤ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਕਈ ਸਥਾਨਕ ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵੀ ਇਸ ਤਣਾਅ ਦੇ ਅਸਰਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਤਥ ਦਿੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਲਾਕਾਈ ਵਿਵਾਦ ਕਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਆਮ ਲੋਕਾਂ—ਚਾਹੇ ਉਹ ਕਿਸਾਨ ਹੋਣ, ਵਪਾਰੀ ਹੋਣ ਜਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ—ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਵਲੋਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਜਨਤਕ ਗਤੀਵਿਧੀ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਬਣੇ। ਦੂਜੀ ਬਾਜ਼ੂ, ਹਿਮਾਚਲ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਰਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਆਮ ਯਾਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਰਥ ਦੀਕਤ ਦੇ ਆ-ਜਾ ਸਕਣ। ਦੋਵੇਂ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਬੁਧੀਮਾਨੀ ਅਤੇ ਸੰਯਮ ਉੱਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋਣ ਦੇਣ ਨਾਲ ਤਣਾਅ ਵਧੇਗਾ।
ਇਸ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ, ਦੋਵੇਂ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਤੁਰੰਤ ਅਤੇ ਢੁਕਵੀਂ ਗੱਲਬਾਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਖੇਤਰੀ ਮੁੱਦਿਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਅਤੇ ਪਰਸ਼ਾਸਨਕ ਵਿਵਾਦ, ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਨਿਰਪੱਖ ਮੱਧਸਥ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਵਿਵਾਦ ਦੁਬਾਰਾ ਨਾ ਉਭਰਨ। ਆਰਥਿਕ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਵੀ ਅਤਿ-ਆਵਸ਼ਯਕ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਵਪਾਰ ਮਾਰਗ ਜਾਂ ਵਪਾਰ ਲਈ ਖਾਸ ਜੋਨ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਲੋਕ-ਪੱਧਰੀ ਸਮਝੌਤੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤਿਉਹਾਰ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੌਰੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪਰਿਸ਼ਦ ਬਣਾਉਣ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਦੋਵੇਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚਲੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ, ਦੋਵੇਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਤੱਤ, ਭਾਵੇਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਾਸੇ ਹੋਣ, ਹਾਲਾਤ ਨੂੰ ਹੋਰ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾ ਪਹੁੰਚਾਉਣ।
ਇਹ ਦੋਸ਼ ਲਾਉਣ ਜਾਂ ਦੁਸ਼ਮਨੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਮਝਦਾਰੀ ਅਤੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਨਿਰਣਿਆਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ। ਤਾਜ਼ਾ ਘਟਨਾਵਾਂ ਇਹ ਸਬਕ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਇਹ ਤਣਾਅ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਕਿਸੇ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਇਜ਼ਤ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਸਮਾਂ ਹੈ, ਜਦ ਦੋਵੇਂ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਹੋਣ। ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਮੌਕੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਭਲਾਈ ਲਈ ਅਪਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

 - ਦਵਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ